डा. राजनको उपचार अनुभव : पाठेघर बाहिरै बस्यो आठ हप्ताको गर्भ, यसरी बाँचिन् डिम्ब नली फुटेर मृत्युको मुखमा पुगेकी गर्भवती

डा. राजन घिमिरे ‘जनरल प्राक्टिस एण्ड इमर्जेन्सी मेडिसिन (एमडीजिपीइएम)’ विशेषज्ञ चिकित्सक हुन्। समग्र रोगको उपचार गर्ने चिकित्सकीय विधाको अध्ययन गरेका उनले चिकित्सकीय पेशाका शिलशिलामा विशेषगरी दुर्गमका बिरामीले भोग्नुपरेका सास्ती नजिकबाट नियालेका छन्। पेशाको शिलशिलामा देखे-भागेका यस्तै सुख-दुःखका अनुभव डा. राजनले उकेरासँग साटेका छन्।

रक्सीले मातेको सुरमा आगोमा परेकी ती आमै...
तेह्रथुम जिल्ला अस्पतालमा काम गर्दाको एउटा घटना डा. राजनको मानसपटलमा ताजै छ। घटना करिब चार वर्षअघिको हो। करिब ६० वर्षीया घाइते आमैलाई अस्पताल पुर्याइयो। अत्यधिक जाँडरक्सी सेवन गर्ने तीन आमै रक्सीले मातेको सुरमा आगोमा ढलिछन्।

आगोले आमैको विशेषगरी दायाँतर्फको हात लगायत शरीरको भाग जलेको अवस्था थियो। दायाँतर्फको आँखा र हातमा गहिरो  क्षति पुगेको थियो। आँखाको माथिल्लो भागको छाला जलेर हड्डी बाहिरैबाट देखिइरहेको थियो। आगोमा घोप्टिएका कारण विशेषगरी अनुहारको दायाँतर्फको भाग नै जलेर दायाँतर्फको आँखाले काम नगर्ने अवस्थामा पुगेछ।

कमजोर आर्थिक अवस्थाका कारण ती आमैको धरान लगायत अन्यत्र सुविधासम्पन्न अस्पतालमा उपचारका लागि लानसक्ने अवस्था थिएन। त्यसैले सीमित सुविधाका बाबजुद तेह्रथुम जिल्ला अस्पतालमा नै ती आमैको उपचार गरियो।

तर, चिकित्सकको टीमले केही गरे पनि दायाँतर्फको हात बचाउन सम्भव नहुने अवस्था निम्तियो। हात नकाट्ने हो भने हातबाट शरीरमा संक्रमण फैलिएर ती आमैको ज्यानै जाने जोखिम भयो। त्यसैले चिकित्सकको टीमले दायाँतर्फको नाडी र कुइनोबीचको भागमा काटेर फाल्यो।

करिब दुई महिनाको औषधि उपचारपछि ती आमैको ज्यान बाँच्यो। तर, जलेका कारण ती आमैको दायाँतर्फको आँखाको ज्योति र हात गुम्यो। आँखाको ज्योति गुमेकाले आँखाको थप उपचार गर्नुपर्ने थियो। त्यसका लागि चिकित्सकको टिमले उनलाई काठमाडौं जान सुझायो।

तर, कमजोर आर्थिक अवस्थाका कारण ती आमै थप उपचारका लागि अन्यत्र जान सकिन्छन्। केही संस्थाले ती आमैको उपचारका लागि तदारुकता देखाएका थिए। यद्यपि अस्पतालबाट डिस्चार्ज भएपछि पुनः दैनिक रक्सी सेवन गर्न थालेपछि ती संस्थाहरू पनि पछि हटेछन्। ती आमैको उपचार गरेको केही समयपछि डा. राजन तेह्रथुम अस्पतालबाट सरुवा भएर हिँडे।

गर्भ बसेको पाठेघर नली फुटेकी महिलाको ज्यान धन्न बाँच्यो
तेह्रथुम जिल्ला अस्पतालमा नै काम गर्दा एक जना महिलालाई बचाएको प्रसङ्ग डा. राजन कहिल्यै भुल्दैनन्। चार वर्षअघि कोरोना भाइरस संक्रमणले उग्र रूप लिइरहेको समयमा पेट दुखेका कारण करिब २५ वर्षीया गर्भवती महिलालाई अस्पतालको आकस्मिक कक्षमा पुर्याइयो।

चिकित्सकको टीमले ती महिलाको स्वास्थ्य परीक्षण गर्दा पाठेघर बाहिरको नलीमा भ्रूण बसेको र उक्त नली फुटेर आन्तरिक रक्तश्राव भएर स्वास्थ्य अवस्था जटिल बनेको पत्ता लाग्यो। अस्पताल पुर्याउँदा महिलाको रक्तचाप न्यून भएर अर्धचेत अवस्थामा थिइन्।

नली फुटेर आन्तरिक रक्तश्राव भएका कारण जति सक्दो चाँडै शल्यक्रिया गरी रक्तश्राव रोक्नुपर्ने थियो। केही बेर मात्रै ढिला भए महिलाको मृत्यु करिब निश्चित थियो। तेह्रथुमबाट धरान र विराटनगर पुर्याउन ६/७ घण्टा लाग्ने भएकाले बिरामीको परिवारसँग सल्लाह गरेर चिकित्सकको टीमले शल्यक्रिया थाल्यो।

चिकित्सकको टीमले शल्यक्रिया गरी रक्तश्राव भएर पेटभित्र रहेको करिब अढाई लिटर रगत निकाल्यो। डा. राजनले फुटेको डिम्ब नलीको ट्युब काटेर चिकित्सकीय विधि अपनाई रक्तश्राव हुने बाटो बन्द गरिदिए। सो नलीमा करिब आठ हप्ताको भ्रूण थियो। मानव आकारको रूपमा नभएकाले भ्रूण निकालेर फालियो।

चिकित्सकको करिब एक घण्टाको मिहिनेतमा ती महिलाको शल्यक्रिया सफल भयो। मृत्युको मुखमा पुगेकी महिलाको ज्यान बाँच्यो। केही दिनपछि ती महिलालाई पोष्ट अपरेटिभ र सामान्य वार्ड हुँदै डिस्चार्ज गरियो। अस्पतालबाट डिस्चार्ज भएर घर फर्किरहँदा ज्यान बचाइदिने चिकित्सक तथा स्वास्थ्यकर्मीप्रति कृतज्ञ भएर नमस्कार गर्दै ती महिला घर फर्किएको डा. राजनलाई अझै सम्झना छ।

सीमित स्रोत साधनका बाबजुद ती महिलाको ज्यान बचाउन सम्भव भएको प्रति चिकित्सकको टीम खुसी नहुने कुरै भएन। ज्यानै जोखिममा परेकी ती २५ वर्षे महिलालाई बचाएको प्रसङ्ग सम्झँदा अझै डा. राजनलाई आनन्द लाग्छ।

ललितपुरको दुर्गममा जन्म, छात्रवृत्तिमा एमबीबीएस अध्ययन
ललितपुरको दुर्गम क्षेत्र मानिखेलमा २०४२ मा जन्मिएका हुन् राजन। २०४६ तिर परिवार बसाइँ सरेर चापागाउँ झरेपछि उनले स्थानीय कञ्चन माविबाट २०६० मा एसएलसी गरे। त्यसपछि ललितपुर